27 مارس هر سال برای خانواده تئاتر در جهان رنگ و بوی دیگری دارد. این روز که در ایران مصادف با هفتم فروردین ماه و تعطیلات نوروزی است، توسط سازمان جهانی یونسکو به عنوان روز جهانی تئاتر نام‌گذاری شده است. همه ساله در این روز پیامی ویژه از سوی یکی از شخصیت ها و بزرگان تئاتر جهان خطاب به خانواده تئاتر داده می شود که از اهمیت فوق العاده ای هم برخوردار است.

در ایران، اهالی تئاتر ترجیح می دهند مراسم روز جهانی تئاتر را پس از تعطیلات نوروز برگزار کنند. همین موضوع باعث شد مسئله ای بسیار مهم که در 27 مارس امسال اتفاق افتاد مسکوت بماند و اهالی فن کمتر به آن بپردازند؛ پیام روز جهانی تئاتر امسال توسط امیر شارجه قرائت شد!

گرچه با نگاهی به کارنامه امیر شارجه، سلطان بن محمد القاسمی، می توان وی را انسانی فرهیخته و دانشمند برشمرد، ولی سؤال این است که ملاک سازمان جهانی یونسکو برای انتخاب فردی که پیام روز جهانی تئاتر را بدهد تنها همین است؟!

دکتر سلطان بن محمد القاسمی، امیر شارجه و استاد دانشگاه است و دو مدرک دکتری با گرایش تاریخ و جغرافیای سیاسی خلیج فارس و یک دکتری افتخاری از مؤسسه مطالعاتی آفریقا دارد. مقایسه وی با اسامی نامدارانی چون اوژن یونسکو، ادوارد آلبی، پیتر بروک، پابلو نرودا، ژان کوکتو، آرین منوشکین، آرتور میلر و حتی گیریش کارناد یا فتحیه العسال، دلیل لحن اعتراض آمیز این نوشته است. در مرور اسامی بزرگانی که از سال 1962 تا به امروز پیام های روز جهانی تئاتر را داده اند، می توان به این نتیجه رسید که ملاک سازمان یونسکو یا شهرت، اعتبار و دانش شخص پیام دهنده در عرصه تئاتر و یا تأثیرگذاری او بر هنر تئاتر در سطح جهانی است. اگر کلام مجید سرسنگی، نماینده مؤسسه بین المللی تئاتر یونسکو در ایران، مبنی بر خدمات فرهنگی امیر شارجه در سال های اخیر و همچنین پایه‌گذاری جایزه سالانه فعالیت‌های تئاتری در دنیای عرب توسط وی را دلیل و توجیه یونسکو برای انتخاب وی قلمداد کنیم، باز هم به نتیجه درست و منطقی نخواهیم رسید.

به نظر می رسد یونسکو هم مانند مؤسساتی چون نشنال جئوگرافی درحال افتادن در دام زرق و برق دلارهای کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس است. در حالی که این کشورها سعی دارند به زور پول نفت برای خود فرهنگ بسازند و هویت ایجاد کنند، یونسکو هم تصمیم می گیرد پیام روز جهانی تئاتر را امیری در کشوری کوچک در حاشیه خلیج فارس قرائت کند! ناگفته پیداست فعالیت های کشورهای عرب منطقه در جهت تمدن سازی برای خود و تصاحب جلوه هایی از تمدن، به خصوص تمدن ایرانی، در سال های اخیر شدت گرفته است. تلاش جهت تغییر نام خلیج فارس به خلیج عربی، دست گذاشتن روی جزایر سه گانه ایرانی و... شاهدی بر این مدعاست. پس تعجبی ندارد که یونسکو به جای کشورهایی چون ایران، عراق و سوریه که تمدن‌هایی چند هزار ساله دارند و حتی سابقه حضور تئاتر در آنها ده‌ها سال بیش از کشوری چون امارات است، امیر شارجه را برای دادن پیام روز جهانی تئاتر انتخاب کند.

متأسفانه به نظر می رسد پس از هنرهایی چون سینما که سال هاست به بهانه صنعتی بودن به پیشبرد اهداف سیاسی و ملی کشورها اختصاص یافته است، تئاتر هم در خدمت اهداف ملی و سیاسی برخی از کشورها درآمده، که هویت سازی اعراب یکی از آن موارد است. اگر امیر شارجه در ابتدای پیام خود از خاطرات دوران کودکی و یا جوانی خود در حیطه تئاتر صحبت می کند، تنها و تنها می خواهد تاریخچه وجود این هنر در کشورش را عقب ببرد و به رخ بکشد. او طوری از تئاتر، کارکرد سیاسی آن و محدودیت آن توسط مسئولان کشورش در سال های گذشته سخن می گوید که انسان به یاد حضور مؤثر تئاتر در انقلاب 1968 آلمان می افتد. محمد القاسمی در این پیام از تئاتر کشورش چنان هیبتی می سازد گویی امارات عربی متحده از سرآمدان تئاتر در جهان است و تئاتر به طور نهادینه در آن از قرن ها پیش وجود داشته است.

با تمامی این احوال، بر او خرده ای نیست که پیام روز جهانی تئاتر را صادر کرده، که اگر هر انسان فرهنگی دیگری نیز بود، برای ماندگاری نام خود و ارتقای مقام هنری کشورش، این کار را با جان و دل انجام می داد. اما می توان به سازمان جهانی یونسکو اعتراض کرد که چطور امیر شارجه وارد فهرست اشخاصی می شود که همگی از نامداران عرصه فرهنگ و تئاتر هستند؛ و در نهایت می توانیم برخودمان خرده بگیریم که چرا با این پیشینه فرهنگی، تمدن چند هزار ساله و تاریخ غنی نمایش، هنوز در سطح کشوری چون امارات هم قرار نگرفته ایم تا پیام روز جهانی تئاتر را بدهیم

نوشته شده در چهارشنبه 88/1/12ساعت 5:8 صبح توسط یزدان ذوالقدر نظرات ( ) |