تعداد «ویکی‌»ها آنقدر زیاد شده که احتمالاً شما هم بارها در نتایج جستجوی خود در گوگل یا موتورهای جستجوی دیگر به صفحات یکی از این «ویکی‌»ها هدایت شده‌اید.

مشهورترین «ویکی» در اینترنت با نام «WIKIPEDIA» در عرض چند سال موفق شد به لیست 100 سایت اینترنتی برتر دنیا راه پیدا کند و همواره به عنوان یکی از پربیننده‌ترین سایت‌های دنیا شناخته می‌شود.

اولین ویکی

WARD CUNNINGHAM در سال 1995 اولین ویکی را با عنوان «WIKI WIKI WEB» به زبان PERL نوشت. وی پروژه «ویکی» را برای تسهیل تبادل اطلاعات بین برنامه‌نویسان در سال 1994 آغاز کرد و سرانجام در 25 مارچ 1995 حاصل پروژه بر روی سایت S’CUNNINGHAM & CUNNINGHAM که متعلق به شرکت وی بود قرار گرفت. بنا به گفته او اسم WIKI از کلمه «WIKI» « WIKI WIKI» که در زبان‌ هاوایی به معنای «تند و سریع» می‌باشد الهام گرفته شده است. او به خاطر دارد که یکی از کارمندان فرودگاه بین‌المللی HONOLULU به او گفته بود باید سوار « WIKI WIKI» بشود و وی با پرس و‌جو فهمیده بود منظور از « WIKI WIKI» اتوبوس‌هایی است که مسافران را بین ترمینال‌های فرودگاه جابه‌جا می‌کنند.

چون هدف WARD CUNNINGHAM این بود که صفحات «ویکی» به سرعت توسط کاربرانش قابل ویرایش باشند ابتدا تصمیم گرفت اسم «QUICK WEB» را برای پروژه‌‌اش انتخاب کند اما بعدها نظرش عوض شد و آن را «WEB WIKI WIKI» نامید.

WEB WIKI WIKI هنوز هم با آدرس WIKI?WIKIWIKIWEB/CGI-BIN/C2.COM//:HTTP قابل دسترسی است.

ویکی‌ها چگونه کار می‌کنند؟

ویکی‌ها علیرغم ظاهر پیچیده‌شان از ساختار بسیار ساده‌ای برخوردارند. رمز موفقیت‌شان هم در همین سادگی نهفته است، زیرا اجازه می‌دهد کاربران همانند وبلاگ‌ها و ایمیل به راحتی از آنها استفاده کنند.

وقتی وارد صفحات یک «ویکی» می‌شوید می‌توانید تمام نوشته‌های موجود در آن را خوانده و با فشردن دکمه «EDIT» متن آن را ویرایش یا اصلاح کنید. به همین سادگی!

این سادگی و باز بودن مطلق محیط در «ویکی»‌ها باعث می‌شود عده زیادی از این روش ایراد گرفته و باز بودن آن را خطرناک بنامند. اینکه هر کسی در هر لحظه می‌تواند محتویات «ویکی» را به دلخواه خودش تغییر دهد، در نظر خیلی‌ها خوشایند نیست و احتمال خرابکاری و تحریف اطلاعات را در نظرها تداعی می‌کند. اما حامیان «ویکی‌»‌ها که همگی پیرو ایده اشتراک علم هستند این دیدگاه را تصوری ناقص و ناشی از عدم شناخت کافی از «ویکی» می‌‌دانند.

بهتر است برای این که از دنیای پر رمز و راز و در عین حال ساده «ویکی‌»ها سر در بیاوریم، از نزدیک یکی از آنها را مورد بررسی قرار دهیم.

تاریخچه:

ویکی پدیا پروژه‌ای چند زبانه برای گردآوری دانشنامه‌ای جامع و با محتویات آزاد است. این پروژه‌ (به زبان انگلیسی) از ژانویه 2001به عنوان زیرمجموعه‌ای از دانشنامه NUPEDIA آغاز به کار کرد.

NUPEDIA دانشنامه‌ای حرفه‌ای بود که مطالب آن به صورت داوطلبانه توسط متخصصین تهیه و تدوین می‌شد، ولی بعد از 3 سال فعالیت در سپتامبر 2003 متوقف شد.

ویکی پدیا دانشنامه‌ای آزاد است که با همکاری خوانندگانش نوشته می‌شود. همین امر باعث گسترش چشمگیر آن در زبان‌های گوناگون شد و امروز از میان 200 زبان موجود 130 زبان آن فعال هستند. تا به امروز بالغ بر 3800000 مقاله در و‌یکی پدیا وجود دارد که در این میان زبان انگلیسی با 1173319 دارای بزرگ‌ترین مجموعه می‌باشد. 14 زبان هر کدام بیش از 50000 مقاله دارند و بخش فارسی ویکی پدیا هم با 13400 مقاله در دسته زبان‌های با بیش از 10000 مقاله قرار گرفته است.

برای مشاهده صفحه اولیه و یکی پدیا باید به آدرس WIKIPEDIA.ORGبروید. طراحی ساده و زیبای این صفحه به کاربران اجازه می‌دهد زبان مورد نظرشان را انتخاب کرده و یا اینکه با استفاده از کادر موجود در پایین صفحه به دنبال مطلب مورد نظرشان در «ویکی» بگردند.

در ویکی پدیا میلیون‌ها صفحه وجود دارد که برحسب موضوع به هم مرتبط شده‌اند.

حالا می‌توانیم یک سوال کلیدی در مورد مطالب موجود در «ویکی»‌ها بپرسیم و آن این است که این صفحات در مورد مطالب مختلف از کجا آمده و چه کسی اصل آن را نوشته است؟ اگر با یک دانشنامه عادی و حرفه‌ای مانند ENCYCLOPEDIA BRITANNICA سر و کار داشتیم می‌دانستیم مطالب تحت نظر متخصصان تألیف شده اما در مورد ویکی پدیا قضیه فرق می‌کند!

پیدایش صفحات ویکی پدیا

در بالای صفحه توضیحات در ویکی پدیا گزینه‌ای با عنوان "EDIT THIS PAGE" وجود دارد که از عموم دعوت می‌کند در اصلاح و بهبود مطالب موجود ویکی پدیا همکاری کنند. اگر نکته‌ای در مورد موضوع وجود دارد که در مطلب ذکر نشده یا لینکی در این مورد دارید که بهتر است در اختیار همگان قرار بگیرد کافی است بر روی این عنوان کلیک کنید و مطلب را به دلخواهتان تغییر داده یا مطلب جدید اضافه کنید.

ممکن است جمله آخر برای آن دسته از افراد که تجربه کافی در مورد و یکی پدیا و نحوه کار آن ندارند کمی نگران کننده باشد. تصور اینکه هرکس در هر زمان می‌تواند با هویت کاملاً مخفی تغییرات دلخواهش را اعمال کند چندان خوشایند به نظر نمی‌رسد و شاید ناخودآگاه از خودتان بپرسید:

- اگر شخص راجع به مطالبی که در آنها دست می‌برد هیچ دانش موثقی نداشته باشد چه؟

- اگر شخص خرابکار باشد و با نوشته‌هایش قصد توهین به دیگران را داشته باشد چه؟

- اگر برای خرابکاری کل مطلب را پاک کند چه؟

- اگر شخص یک اسپمر از سایت‌های غیراخلاقی باشد و به جای درج مطالب موثق اقدام به افزودن موارد غیراخلاقی و نامناسب بکند چه؟

خوشبختانه چنین مواردی علیرغم اینکه گاهی اتفاق هم می‌افتند بسیار نادر هستند. عامل کلیدی موفقیت یک ویکی وجود وفاق میان جامعه کاربران آن است. این جامعه با استفاده از ابزارهای متعدد از آسیب رساندن و تخریب و یکی توسط خرابکاران، اسپمرها یا افراد بی‌اطلاع جلوگیری می‌کنند. حالا بهتر است نگاه نزدیک‌تری به این جامعه داشته باشیم.

ویرایش در ویکی پدیا

عمل ویرایش در ویکی پدیا با استفاده از ابزاری با عنوان «WIKITEXT » انجام می‌شود. برای افزودن متون ساده کافیست متن را درون کادر تایپ کرده یا از درون فایل کپی کنید. اما برای قابلیت‌های ویژه مانند تیترها، لیست‌ها، کلمات برجسته و غیره باید از ترکیبات ویژه کاراکترها استفاده کنید. به عنوان مثال اگر در ابتدای خطی دو علامت مساوی قرار دهید (= =) به معنای این است که می‌خواهید متن مورد نظر به صورت تیتر نمایش داده شود.